Gespreksgroepen voor ‘homofielen’

In 1963 zijn, ook in de regio Utrecht, De Kringen opgericht, praatgroepen voor homo- en biseksuele mannen en vrouwen. In 2023 bestaan ze dus zestig jaar. Alle LHBTI+ zijn er welkom.

Behoefte aan contact

De Kringen is ontstaan in een tijd dat homoseksualiteit nog een groot taboe was. Aan de wieg stonden drie vooruitstrevende geestelijken, de dominees Rein Brussaard en Alje Klamer en pater J.B.F. Gottschalk, die in hun pastorale werk homo’s begeleidden. Klamer bracht homoseksualiteit ook ter sprake in uitzendingen die hij begin jaren zestig verzorgde voor de IKON-radio.

In contact komen met gelijkvoelende mannen en vrouwen verliep in die tijd omslachtig, bijvoorbeeld via contactadvertenties, de COC-soos (toen nog met puntjes voor de afkorting van Cultuur- en Ontspanningscentrum), in een kroeg of op de baan. Extra moeilijk was het in regio’s waar geen COC-sociëteit en geen of nauwelijks homokroegen voor handen waren. En voor veel homo- en biseksuele mannen en vrouwen was de drempel van een homokroeg of COC-soos te hoog. Velen bleven in de kast en voldeden aan de maatschappelijke norm door te trouwen en kinderen te krijgen.

Voordelen onzichtbaarheid

In 1963 werden de eerste kringen opgericht onder de naam ‘Contactgroepen voor homofielen’. In een sfeer van verborgenheid, geborgenheid en anonimiteit kwamen de leden samen bij iemand thuis. Omdat Kringleden bang waren bekenden tegen te komen, kozen ze bij voorkeur een kring buiten hun eigen woonplaats. Deze groepen werden aanvankelijk sterk bepaald door de christelijke achtergrond van de (meeste) deelnemers.

Elke Kring was autonoom en de leden bepaalden onderling wat ze op een Kringavond deden (dat is nu nog zo). In een tijd dat veel COC-afdelingen een eigen pand hadden, werd al het Kringenwerk vanuit huis georganiseerd. De onzichtbaarheid van De Kringen had ook voordelen. De deelnemers konden elkaar zonder veroordeling van de boze buitenwereld ontmoeten en hun gevoelens en gedachten delen. Iedereen kon in eigen tempo zichzelf accepteren en werken aan een coming-out. Coen Mobach: ‘Bij de COC-gespreksgroepen had ik toch het gevoel dat het ging om een cursus waarbij de deelnemers voor de tiende avond uit de kast moesten zijn gekomen.’

Landelijke en lokale samenwerking

Het aantal kringen groeide en er ontstond snel behoefte aan een landelijke organisatie die de naam Landelijk verband van kringen voor homofielen kreeg. Lokale kringleden ontmoetten elkaar op de jaarvergadering of landelijk georganiseerde  weekenden en in 1980 verscheen het eerste nummer van de Keerkring, een periodiek infobulletin. In 1986 vormde het landelijk verband zich om tot Stichting De Kringen. De stichtingsvorm was nodig om geldelijke steun te kunnen krijgen van overheid en fondsen.

In Utrecht namen de Samenwerkende Utrechtse Kringen een tijdlang ook deel aan Adviescommissie Homo en Lesbische Emancipatie die sinds 1986 (de eerste Roze Zaterdag in Utrecht) gevraagd en ongevraagd de Utrechtse gemeentepolitiek adviseerde over en toetste op homo/lesbisch-vriendelijk beleid. Het platform van roze organisaties had regelmatig overleg met ambtenaren van de gemeente. Namens het platform van de Utrechtse Kringen werd een rapport geschreven over de emancipatie van homo’s en lesbo’s in de gezondheidszorg en het onderwijs. Ook werd de eerste Utrechtse informatiegids Homo Info gepubliceerd om de verschillende roze organisaties in Utrecht bekendheid te geven.

JoKo’s

Rond 1986 startte de stichting in Utrecht met Jongerenkringen voor homo’s en lesbo’s tussen de 18 en 30 jaar. Dat werd een doorslaand succes voor de organisatie, die het imago had onzichtbaar te zijn en alleen te bestaan voor oudere mannen. Sommige Kringen protesteerden tegen dit initiatief uit angst dat ze daardoor nog sterker zouden vergrijzen. De ontwikkeling van de Utrechtse Jongerenkringen werd door het landelijk bestuur met kritische belangstelling gevolgd.

Het aantal aanmeldingen van jongeren en daarmee het aantal jongerenkringen nam begin jaren 90 snel toe. Op het hoogtepunt waren er zo’n 25 Jongerenkringen in de regio Utrecht, en dus zo’n 250 actieve deelnemers. Dat maakte de leden natuurlijk nieuwsgierig naar de mensen in de andere Kringen. Daarom werden naast de Kringavonden ook Kringoverstijgende activiteiten georganiseerd zoals de nieuwsbrief SUKses (Samenwerkende Utrechtse Kringen) en het KAK (Kringen Activiteiten Kafé). Het KAK organiseerde in eerste instantie maandelijks baravonden voor De Kringen, maar later ook (onder meer kano-) weekenden en zelfs Jongeren weken, zoals de JoKo kampen. Dit kreeg al snel landelijke uitstraling en er was zelfs een periode dat het KAK landelijk opereerde.

Landelijk netwerk

Stichting De Kringen is uitgegroeid tot een landelijk netwerk van groepen homo- en biseksuele mannen en lesbische vrouwen. De basisformule is al die jaren dezelfde gebleven: maandelijkse bijeenkomsten, meestal bij iemand thuis, met gezellige activiteiten en/of gespreksthema’s zoals coming out of homoseksualiteit en religie. Deelnemers ondernemen nu ook buitenshuis gezamenlijke activiteiten zoals uitgaan, wandelen of bioscoop- en theaterbezoek. De meesten hebben een voorkeur voor een Kring met alleen leden van de eigen sekse.

Nieuwe deelnemers worden altijd eerst uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek om wederzijds ideeën en verwachtingen uit te spreken. Ook wordt vooraf de vertrouwensband besproken. Kringen zijn geen therapiegroepen.

De Kringleider krijgt vanuit het landelijke netwerk een training aangeboden om deze rol te kunnen vervullen.

Een Kring is echter niet alleen een maandelijkse invulling van een avondje homo of lesbisch zijn. Een kringgroep ontwikkelt zich vaak tot een hechte vriendengroep. Kringengroepen zijn divers. Zo zijn er o.a. themakringen, activiteitenkringen, culturele- en filmkringen.

Ondanks dat contact maken nu makkelijker is met apps en internet, bestaat er nog altijd behoefte aan De Kringen. Begin jaren 60 ontstonden er 39 contactgroepen, in 2023 zijn er 97 kringen, waarvan in Utrecht 15, en er komen regelmatig nieuwe Kringen bij.

Coen Mobach