1969 PANN - Queer-U-Stories

De grootste LHBTI+-jongerenorganisatie

Zes studenten verzetten zich tegen de tuttige regels om jongeren te beschermen tegen homoseksualiteit. Zij richtten in 1969 daarom een societeit voor jonge homofielen op. Die groeide in ruim vijftig jaar uit tot de grootste LHBTI+-jongerenorganisatie in ons land.

De start

PANN is in 1969 opgericht door zes studenten uit Utrecht die het zat waren dat er geen ruimte in hun stad was voor homojongeren. Destijds stelde artikel 248-bis uit het Wetboek van Strafrecht homoseksuele relaties tussen meerder- en minderjarigen strafbaar. Om die reden liet de Nederlandse Vereniging van Homofielen C.O.C. geen bezoekers jonger dan 21 jaar toe. De studenten besloten hier verandering in te brengen en op dinsdag 15 april 1969 vond de opening plaats van de ‘sociëteit voor jonge homofielen’, het eerste PANN-evenement, in een werfkelder aan de Nieuwegracht.

Stonewall Inn rellen

We zien 1969 tegenwoordig als de start van de moderne internationale LHBTIQ+-beweging. Op 28 juni van dat jaar braken er rellen uit rond een homobar, Stonewall Inn, in Christopher Street in de wijk Greenwich Village in de stad New York. De spontane opstand tegen de gebruikelijke politie-inval mondde uit in een week van protest. En markeert de start van de radicale queer movement in de VS. Exact een jaar later, op 28 juni 1970, vonden de eerste gay pride marches plaats in New York, Chicago, Los Angeles en San Francisco die de basis vormde voor de huidige prides op vele plaatsen in de wereld. En ook toen al: vrolijk en feestelijk: ‘We’re here. We’re queer, get used to it’ (‘We zijn hier. We zijn queer, wen er maar aan’).

Homofiel Studenten Dispuut

Van deze grootschalige rebellie tegen homohaat in de VS was in Nederland en in Utrecht nog niets te merken in eind jaren zestig. Dat komt vooral om de weerstand tegen LHBTI+ minder agressieve vormen aannam dan in de VS. Toch zagen enkelingen hier ook het vuur en kwamen in opstand. In de VS zocht de nieuwe queer beweging aansluiting bij de antiracistische Black Power beweging en de radicale feministen. In Nederland vormden vooral de lossere seksuele moraal en Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming / NVSH de inspiratiebron. Het startschot was de oprichting van het Homofiel Studenten Dispuut op 18 september 1967 in Utrecht, gevolgd door vergelijkbare groepen in andere studentensteden. Zij verenigde zich op 30 maart 1968 in de Federatie Studenten Werkgroepen Homoseksualiteit / FSWH. De studenten vonden dat de maatschappij moest veranderen, niet de homoseksuelen. Zij streefde naar integratie van homoseksualiteit door confrontatie. De federatie hief zichzelf twee jaar later, op 4 juli 1970, al weer op. Het was haar toen gelukt om COC een progressievere koers te laten varen. Zij adopteerde de strategie van integratie door confrontatie en veranderde haar naar in Nederlandse Vereniging tot Integratie van Homoseksualiteit COC.

Pater en dominee

Het was de FSWH die aan de wieg stond van PANN. Twee bestuursleden van het Homofiele Studenten Dispuut, Nico Brederoo en Rob Tielman, vroegen de 18 jarige Frank van Vliet of hij een jongerensociëteit wilde oprichten. De naam was snel gevonden. In Rotterdam hadden ze voor de Grieks-Romeinse god Apollo gekozen die het ook met mannen deed en dan moest Utrecht maar de Griekse god Pan omarmen, Apollo’s concurrent. En dan doen we er nog een ‘n’ bij.

Het duurde drie maanden voor de sociëteit openging in de werfkelder de studentenparochie Cunera op de Nieuwegracht. Er was vooraf overleg geweest met de Officier van Justitie of er geen sprake was van gelegenheid bieden tot strafbare feiten (art. 248bis werd pas in 1971 afgeschaft) en er waren een maatschappelijk werkster, dominee en pater aanwezig om jongeren te helpen bij problemen met zelfacceptatie, hun ouders of werkomgeving.

PANN-feesten

Kort na de introductie van de dinsdagavondsociëteit richtte PANN een geïntegreerde sociëteit op met het doel homo-emancipatie te bevorderen door integratie. In de jaren zeventig maakte de sociëteit plaats voor een dinsdagavondcafé met een maatschappijkritisch karakter en een laagdrempelig PANN-Feest met als doel een breed scala aan groepen in de samenleving te integreren. En dat is gelukt! PANN is heden ten dage niet meer weg te denken uit het leven van de Utrechtse LHBTI+.

PANN op de bres voor homorechten

PANN was tegelijk een zichtbare strijder voor homo-emancipatie en later voor relatievorming in het algemeen. Ze schroomde er niet voor de barricades op te gaan op het Haagse Binnenhof, demonstratieve groepshuwelijken te sluiten op het bordes van het Utrechtse stadhuis en een front te vormen tegen de conservatieve kardinaal Simonis.

In de jaren tachtig en negentig werd het tijd voor verandering. PANN stopte met het voeren van radicale acties en besteedde dit uit door als subsidieverstrekkende stichting op te treden. PANN werd een beschaafde en relevante gesprekspartner voor publiek, politiek en belangenorganisaties. Het doek viel voor het dinsdagavondcafé als direct gevolg van de versobering van de studiebeurs.

Roze Zaterdag

Ook in de daaropvolgende jaren ontwikkelde PANN zich verder. Er werden in het bijzonder slagen gemaakt in de professionaliteit en continuïteit van de stichting. Met een historisch hoog aantal actieve vrijwilligers en de goedlopende feesten ging PANN een nieuwe uitdaging aan: het organiseren van de landelijke Roze Zaterdag in 2013.

De organisatie wilde van de Roze Zaterdag een modern evenement maken, wat aantrekkelijk was voor jongeren en vooral positieve zichtbaarheid met zich mee moest brengen. PANN diende een bidbook in en won. Voor de organisatie werd stichting RZ2013 opgericht, met als basis vele PANN-vrijwilligers. Op 29 juni 2013 was het eindelijk zo ver, de Roze Zaterdag voor de derde keer in Utrecht. Met ruim 55.000 bezoekers was het de drukstbezochte RZ-editie tot dan toe.

PANN vanaf 2015

In 2015 sloot Tivoli Oudegracht, jarenlang de thuisbasis voor de zaterdagavondfeesten van PANN, haar deuren. Met TivoliVredenburg als nieuwe uitvalsbasis, vestigde PANN zich in de Ronda-zaal van het gloednieuwe Utrechtse poppaleis. In september van dat jaar startte PANN met een strak uitverkochte editie het nieuwe hoofdstuk, waar vandaag de dag nog steeds maandelijks zo’n 1000 bezoekers op af komen.

Kees van den Berg