1982

Homo- en lesbische studies

Je bent hier: Canon » 1982 Homo- en lesbische studies

Utrechtse studenten en docenten maken homoseksualiteit zichtbaar

 

Zestien jaar lang, van 1982 tot 1998, kende de Utrechtse universiteit een bloeiende werkgroep homo- en lesbische studies. Op het hoogtepunt waren er zo’n 25 medewerkers in dienst die in de loop der jaren vele onderzoeksrapporten publiceerden. Het initiatief voor de werkgroep dateert uit 1978 toen studenten en medewerkers in actie kwamen uit onvrede over de onzichtbaarheid van homoseksualiteit aan de universiteit.

 

Start in 1978

In Amsterdam vond in februari 1978 de eerste bijeenkomst plaats van homoseksuele en lesbische studenten en personeelsleden. De 70 deelnemers kwamen van beide Amsterdamse universiteiten. Ze wilden dat homo’s en lesbo’s aan de universiteiten ‘voor hun eigen rechten en elkaar opkomen’ en ze vonden dat homoseksualiteit een volwaardige plaats moest krijgen als thema voor onderzoek en onderwijs. Want als er al aandacht aan besteed werd, zoals bij psychiatrie of psychologie, dan gold homoseksualiteit als een afwijking of ontwikkelingsstoornis.

Het Amsterdamse initiatief kreeg nog datzelfde jaar navolging aan de universiteit van Utrecht, later gevolgd door andere universiteiten. Amsterdamse en Utrechtse studenten richtten in oktober 1978 het tijdschrift Homologie op, dat het 20 jaar zou volhouden, en in Amsterdam werd een Documentatiecentrum Homostudies opgezet, voorloper van wat nu IHLIA, erfgoedorganisatie lhbti+, is.

 

Utrecht

In Utrecht begon het allemaal met een ‘flikker-inn’ georganiseerd door sociologiestudenten gevolgd door bijeenkomsten ‘homostudies’ bij andere vakgroepen. Niet iedereen was daar blij mee. Bij enkele studierichtingen mochten de studenten geen affiches ophangen en bij andere werden die door onbekenden verwijderd.

In tegenstelling tot in Amsterdam waren er in Utrecht ook docenten bij de initiatieven betrokken zoals de docent seksuologie Lex van Naerssen. Terwijl de faculteiten aparte aandacht voor homo- en lesbische studies onnodig vonden, kregen de studenten en docenten bijval van de Universiteitsraad. Die stelde in 1982 geld beschikbaar om Judith Schuyf als coördinator aan te stellen. Met haar benoeming was er vanaf het begin een belangrijke rol weggelegd voor lesbische vrouwen

Datzelfde jaar stemde het bestuur van de Faculteit Sociale Wetenschappen met tegenzin in met de oprichting van een Interfacultaire Werkgroep Homostudies. En er kwam geld om een onderwijs- en onderzoeksprogramma te ontwikkelen. Drie jaar later waren er dertien betaalde stafleden in dienst (7,5 voltijdsbanen) en eind jaren tachtig waren het er 25.

De term ‘homostudies’ werd in het begin ook gebruikt voor lesbische studies, wat iets zegt over de toenmalige verhoudingen. Veel lesbische vrouwen voelden zich beter op haar plaats bij vrouwen- en later genderstudies. Anders dan in Amsterdam, waar een aparte mannen- en vrouwengroep ontstond, bleven de Utrechtse homostudies gemengd. Begrippen als ‘queer-‘ of ‘lhbti+-studies’ werden pas in de 21e eeuw geïntroduceerd.

 

Onderzoek

Lag in Amsterdam de nadruk in onderzoek en onderwijs vooral op de historische, sociale en culturele constructie van homoseksualiteit, in Utrecht ging het naast historisch onderzoek veel meer om de actuele maatschappelijke positie van homoseksuele mannen en lesbische vrouwen. Er vond veel toegepast onderzoek plaats dat een bijdrage kon leveren aan het beleid van de overheid en andere organisaties. Die droegen ook bij aan de financiering van het onderzoek.

 

Publicaties

In de zestien jaar dat de werkgroep bestond zijn er vele onderzoeken uitgebracht, ook in een eigen Publikatiereeks Homostudies Utrecht. De eerste jaren lag de nadruk op discriminatie en de Wet Gelijke Behandeling, latere onderzoeken handelden onder andere over seksuele identiteitsontwikkeling, lesbische relaties, lesbisch moederschap, veilige en onveilige seks onder mannen, aids, de vroege geschiedenis van het COC en lesbische en homoseksuele ouderen.

 

Promotie Rob Tielman

Van 1982 tot 1992 was Rob Tielman de voorzitter van de interfacultaire werkgroep. 1982 was ook het jaar dat hij in Utrecht promoveerde op het veelbesproken onderzoek Homoseksualiteit in Nederland. Studie van een emancipatiebeweging. Zijn opvolger Theo Sandfort verrichtte promotieonderzoek naar hoe vroege seksuele ervaringen doorwerken in het latere leven (1988).  Tot de andere werkgroepleden die promoveerden op een ‘homostudies’-onderzoek horen Judith Schuyf (1994, over lesbisch leven in Nederland 1920-1970) en Pieter Koenders (1996, over bestrijding van zedeloosheid in het bijzonder homoseksualiteit 1845-1955). In de jaren negentig verloor de werkgroep zijn eigen status en werd een ’taakgroep’ die uiteindelijk organisatorisch geen voet aan de grond kreeg. Intussen was ook de belangstelling van de kant van de studenten fors teruggelopen. In 1998 werd de werkgroep opgeheven.

 

Maurice van Lieshout

Literatuur

 

Gert Hekma en Theo van der Meer, ‘Gay and Lesbian Studies in the Netherlands’, in: Henry L. Minton (ed), Gay and Lesbian Studies (New York etc. 1992) 125-136.

Homologie jaargangen 1-4 (1978-1981)

Judith Schuyf, ‘Ontwikkelingen binnen het onderzoeksprogramma van de Interfacultaire Werkgroep Homostudies in Utrecht’, in: Kongresboek van de vierde jaarmarkt voor lesbische en homostudies op vrijdag 12 april 1985 (Rotterdam 1985) 72-75.

Rob Tielman, Homoseksualiteit in Nederland. Studie van een emancipatiebeweging. (Meppel, 1982).

Rob Tielman, Humanisme als zelfbeschikking. Levensherinneringen van een homohumanist (Breda 2016).

Utrechts Universiteitsblad 24 november 1978, 26 oktober 1979, 17 juni 1999.

 

Publicatiereeks Homostudies Utrecht

 

  1. Marianne Hoogma, Wet en Werkelijkheid. Literatuuronderzoek naar de voorwaarden waaronder een Wet Gelijke Behandeling optimaal kan functioneren. 1984
  2. Cees Waaldijk, Rob Tielman. Grondrechtenafweging en de Wet Gelijke Behandeling. Een model en een toepassing. 1984
  3. Marion Dobbeling, Pieter Koenders. Het topje van de ijsberg. Inventarisatie van tien jaar discriminatie op grond van homoseksualiteit en leefvorm. 1984
  4. Edwin Bakker, Judith Schuyf (red.). Homoseksualiteit en de media. Verslag van een studiedag georganiseerd door Homo RTV Urania en Homostudies Utrecht. 1985
  5. Ans van Ginhoven, Marianne Hoogma. Gelijk krijgen is de kunstEen onderzoek naar het functioneren van commissies gelijke behandeling in verschillende landen. 1985
  6. Jan Aandewiel, Theo van Soerland, Peter van Weert. Politie en homoseksualiteit. 1985
  7. Karlein Schreurs. Het is maar hoe je bekijkt. Een onderzoek naar identiteit en subcultuur bij lesbische vrouwen uit Groep 7152. 1986
  8. Klaas Soesbeek. Homomannen buiten het Homowereldje. 1986
  9. Bert van Steenderen. Homo worden, Homo zijn. Een onderzoek naar de vormgeving van een homoseksuele identiteit bij jongens. 1987
  10. Hans Warmerdam, Pieter Koenders. Cultuur en ontspanning. Het COC 1946-1966. 1988
  11. Thijs Maasen. De pedagogische eros in het geding. Gustav Wyneken en de pedagogische vriendschap in de Freie Schulgemeinde Wickersdorf tussen 1906-1931. 1988
  12. Rob Tielman, Evert van der Veen (red.). Second ILGA Pink Book. A Global View of Lesbian and Gay Liberation and Oppression. 1988
  13. Theo Sandfort. Het belang van de ervaring. Over seksuele contacten in de vroege jeugdjaren en seksueel gedrag en beleven op latere leeftijd. 1988
  14. Jeanette Geerlings, Marion van der Meer. Lesbisch moederschap, praktijk en theorie. 1989
  15. Astrid Mattijssen, Martin Moerings (red.). Wet gelijke behandeling in perspektief. 1989
  16. Agnes van Wijnen, Annemieke van Brandenburg, Rob Tielman. Homo’s met een handicap bestaan niet. 1990
  17. Michal Dallas. Onveilige seks bij homomannen. 1990
  18. Karlein Schreurs. Vrouwen in lesbische relaties. Verbondenheid, autonomie en seksualiteit. 1990
  19. Wouter Geurtsen, Annet Hofmeijer, Ton Zondervan. Homo of hetero, gezegend ben je! Remonstranten over huwelijk en andere relatievormen. 1991
  20. Adrianne Dercksen, Marty van Kerkhof, Astrid Mattijssen, Theo Sandfort, Evert van der Veen (red.). Tolerantie onder NAP. 20 essays over homoseksualiteit voor Rob Tielman. 1992
  21. Diana van Oort. (On)zichtbaar (seksueel) geweld tegen lesbische vrouwen en meisjes. 1993
  22. Niels Teunis, John de Wit, Theo Sandfort. Voor een half uurtje lol ga ik geen risico lopen. Homoseksuele mannen en veilig vrijen. 1993
  23. C.J. Hoekzema, Miriam van Hooren, Theo Sandfort. Vrijen met je sokken aan. Homoseksuele mannen en condoomgebruik. 1993
  24. Klaas Soesbeek, Letty Bonfrere. Zouden ze bestaan?! Homoseksualiteit en ouder worden. 1993
  25. Eline Stroes, Henny Bos, Theo Sandfort. Lesbische vrouwen en AIDS. Van solidariteit tot persoonlijke bezorgdheid. 1994
  26. Carla Jonker, Theo Sandfort, Desirée Schyns. Lesbisch zijn in Nederland. Over vormgeving en bejegening in publieke situaties. 1994
  27. Peter Dankmeijer. Vies niet, homo wel! Ervaringen van homo- en lesbische docenten. 1994
  28.  
  29. Evert van der Veen, Adrianne Dercksen. Het steekt van tijd tot tijd de kop op. Homodiscriminatie in de jaren tachtig. 1994
  30. Theo Sandfort, Ernest de Vroome. Homoseksuele mannen en ‘gewone’ SOA. 1996
  31. Judith Schuyf. Oud Roze. De positie van lesbische en homoseksuele ouderen in Nederland. 1996
  32. Vera Adriaanse e.a. Homo/lesbo worden. Aanbod van De Kringen en achtergronden van deelnemers. Zonder jaartal: 1996

Boeken Homostudies Utrecht uitgegeven bij Uitgeverij Veen, Utrecht/Antwerpen:

  1. Petra Schedler, Judith Schuyf, Klaas Soesbeek (red.). Homoseksualiteit in beeld. Radio, televisie, schrijvende pers, reclame. 1989
  2. Lex van Naerssen. Labyrint zonder muren. Analyse van het seksueel verlangen. 1989
  3. Marty van Kerkhof, Theo Sandfort, Rob Geensen. Als je het nou van hard werken kreeg! Tien jaar aids en homocultuur. 1991

Brochurereeks t.g.v. 350-jarig bestaan van de Rijksuniversiteit Utrecht:

  1. Jan Bour, Ria Gresnigt, Rob Tielman. Homoseksualiteit en onderwijs. 1986
  2. Joop Keegel, Rob Tielman. Homoseksueel ouderschap. 1986
  3. Jaap Gerlof, Rob Tielman. Hebben homo’s ouders? 1986

Laatste update van dit venster: 26.04.2023