1986

Eerste van drie

De Roze Zaterdag is de nationale LHBTI+-dag die rondreist door het land. Hij was drie keer in in Utrecht. De eerste was in 1986, op 28 juni, met 9.000 deelnemers. De laatste in 2013 met 55.000 deelnemers de grootste in het land. 

Het was het slot van de Utrechtse ‘homoweek’, de Roze week die duurde van 21 – 28 juni in 1986. Een kleurrijke stoet trok door de binnenstad naar het Wilhelminapark, waar de slotmanifestatie was. Geen opstootjes, geen agressie, maar feest en vreugde.

Internationaal

De Roze Zaterdag wordt elk jaar, meestal op de laatste zaterdag van juni, gehouden. Op 28 juni 1969 vonden de Stonewall Inn in Christopher Street rellen plaats. Deze zien we tegenwoordig als het begin van de moderne homobeweging. In die nacht vochten transgenders, lesbiënnes, dragqueens en homomannen tegen de onderdrukking door de New Yorkse politie. Een jaar later, op 28 juni 1970, waren de eerste grote pride parades in Chicago, Los Angeles, New York City en San Francisco. In New York was het motto ‘We’re here. We’re queer, get used to it.’(We zijn hier. We zijn queer, wen er maar aan). Deze manifestatie was een succes omdat voor het eerst een vrolijke (gay) optocht vormde en betekende het begin van Pride parades in de wereld.

Nederland

Maar in Nederland was daar nog weinig te merken in 1969. Er was dat jaar op 12 januari alleen een klein protest tegen het discriminerende art. 248bis in het Wetboek van Strafrecht op het Binnenhof in Den Haag. De eerste grote demonstratie was pas 8 jaar later, op 25 juni 1977, in Amsterdam. Daar protesteerden circa 2.000 mensen tegen de haatcampagnes van de Amerikaanse zangeres Anita Bryant. Twee jaar later, in 1979, was er een tweede grote demonstratie in Amsterdam tegen de homofobe opvattingen van bisschop Gijssen uit Roermond. Dit evenement heette toen voor het eerst Roze Zaterdag. Deze naam werd bedacht door actiegroep ROZA uit Limburg. Deze organiseerde eerder dat jaar op 14 april in Roermond een kleine demonstratie. Deze actie viel in de Goede Week, de tijd dat katholieken Stille Zaterdag vieren. Waarop ROZA deze niet zo stille actiedag ‘Roze Zaterdag’ noemde. Roze verwees naar de roze driehoek die homoseksuelen als merkteken in de concentratiekampen van nazi-Duitsland moesten dragen.

Vanaf 1981 reist Roze Zaterdag door het land en is meestal op de laatste zaterdag in de maand juni. In 1982 leidde de manifestatie in Amersfoort tot ernstige rellen. Die vormden de aanleiding voor de start van het nationale LHBTI+-emancipatiebeleid. Utrecht kent sinds 1986, ook de eerste Roze Zaterdag in de stad.

Utrecht

In Utrecht was de eerste Roze Zaterdag op 28 juni 1986, exact 8 jaar na de rellen in New York. Het thema was ‘Voor meer kleur’ en trok zo’n 9.000 deelnemers. Een tweede Roze Zaterdag vond plaats in 1998 met als thema ‘Spiegels & Spanning’. De derde was in 2013, het jaar van de Vrede van Utrecht, en trok 55.000 deelnemers. Daarmee was deze de grootste tot op heden. Deze Roze Zaterdag kende geen parade meer, maar feesten in de gehele binnenstad.

Kees van den Berg