Het festival dat diversiteit viert
De Roze Lente, een lesbisch en homocultureel festival dat in 1997 zes weken lang neerstreek in de stad Utrecht, is een emancipatoire motor geweest voor de homo- en lesbobeweging in Utrecht. Het MidZomerGracht Festival, toen het slotevenement van de Roze Lente, groeide daarna uit tot een jaarlijks festival dat diversiteit vierde. Het stopte in 2023 en werd opgevolgd door het Utrecht Queer Culture Festival.
Roze Lente
De gemeente Utrecht was initiator van de Roze Lente. De roze wereld was eind jaren ’90 gefragmenteerd. Er was weinig tot geen samenwerking of onderlinge samenhang. De Roze Lente heeft bewerkstelligd dat de groepen elkaar leerden kennen en samen zijn gaan werken. De gemeente Utrecht wilde het voorbeeld geven aan organisaties, instellingen en voorzieningen en laten zien dat je met het thema homoseksualiteit op een positieve manier in de publieke ruimte kan treden.
Een projectteam – beleidsmedewerker Jan Vesters met vrijwilligers uit de stad – coördineerde de Roze Lente. De eerste vrijwilligers waren Anja van Belkum, Henny Bos, Kaï de Wijs, Marion Etman en Paul ter Veld.
1997
De eerste Roze Lente duurde zes weken, van 13 mei tot 22 juni 1997 en bestond uit talloze activiteiten, zoals een roze kunstroute, het literaire programma ‘Uit de Boekenkast’ van boekwinkel Savannah Bay, een roze filmfestival in filmtheater ’t Hoogt, (multiculturele) theaterproducties, volleybaltoernooi, foto-exposities, feesten, discussiebijeenkomsten en de homo-informatiegids De Roze Kant. Het voor de Roze Lente lgecomponeerd lied “Hé weet je het al!” werd bij de opening van het festival door een koor en het draaiorgel De Utrechtenaar op het bordes van het stadhuis uitgevoerd.
Stadswandeling
In het kader van De Roze Lente kwam ook de publicatie uit van Utrechts Roze Routes, twee roze stadswandelingen, die langs beroemde en beruchte plekken in Utrecht voeren, zoals “De Utrechtse Krul”. De krullen werden tot 1985 gebruikt als openbare urinoirs en als ontmoetingsplek voor homomannen. De tijdelijke Utrechts Krul werd een zuil met informatie over het homo- en lesbische leven vroeger en nu in Utrecht.
De TalkExpoShow met een expositie over internationale lesbische en homosolidariteit met HoLé’s uit de zustersteden van Utrecht; Brno (Tsjechië) en León (Nicaragua) vormde een bijzonder onderdeel.
1998
De tweede Roze Lente werd op 20 juni 1998 geopend met het Midzomergracht Spektakel. Dit werd van 21 t/m 26 juni gevolgd door 5 Roze Lentedagen en op 27 juni 1998 afgesloten met De Roze Zaterdag.
De invulling van het Midzomergracht Festival bestond daarna uit activiteiten die het eerste jaar door de Roze Lente geïnitieerd zijn, zoals het literaire programma ‘Uit de Boekenkast’ van Savannah Bay, een roze filmfestival, de roze stadswandeling, het buitenvolleybal toernooi en Panndora (voorheen het Mega PANN feest).
De Roze Lente was de aanjager van het jaarlijks terugkerende Midzomergracht Festival dat uitgroeide tot een 10-daagse periode waarin volop aandacht voor LHBTI+. Of de doelstelling van de Roze Lente gerealiseerd is valt moeilijk te meten. In 1998 werd daarom de bekendheid van De Roze Lente gemeten in het Nieuw Utrecht Peil. Jan Vesters herinnerde zich dat 65% van de Utrechtse bevolking bekend was geworden met één of meer van activiteiten van De Roze Lente.
TalkExpoShow
Gedurende een week waren gasten uit Brno en León in Utrecht aanwezig. Naast emotionele steun werd actief gewerkt aan de invulling van het thema homoseksualiteit binnen de stedenband Utrecht- León en binnen de Dienst Internationale Samenwerking van de gemeente Utrecht. De toenmalige burgemeester van León, Rigoberto Sampson Granera (1997 – 2000), was op uitnodiging van de gemeente Utrecht in de stad. Na overleg met hem, heeft hij toen ook deelgenomen aan de TalkExpoShow. Ter plekke werden de gezichten van de homo’s en lesbo’s op de foto-expositie met balkjes voor de ogen afgeplakt, omdat homoseksualiteit in Nicaragua op dat moment een strafbaar feit was. De samenwerking leidde tot een Cultureel Festival in León in 2004 en 2005, gebaseerd op het concept van het Midzomergracht Festival.
Filmverslag
Tie van der Horst maakte een filmverslag ‘Twee over Roze’ van het hele festival en de voorbereiding. Dat verslag wordt doorsneden met het portret van twee Utrechtse homoseksuelen. Deze documentaire had zijn première een week na afloop van het festival in filmtheater ’t Hoogt. Fotograaf Dorien Koppenberg verzorgde met honderden foto’s het beeldverslag van het hele festival.
Designpolitie
De PR-campagne van De Roze Lente moest zoveel mogelijk mensen in de stad bereiken. De posters, ontworpen door de Design Politie, hingen in abri’s en culturele frames in de stad. Het beeldmateriaal is geëxposeerd in Los Angeles tijdens een Dutch Design expositie.
Midzomergracht
In 1997 begon het Midzomergracht festival als tweedaags evenement om Utrecht te laten kennismaken met de vele kanten van de homocultuur. Het evenement sloeg ook aan buiten de stad Utrecht. Duizenden mensen kwamen uit het hele land naar de Oudegracht, waar het spektakel op en rond de middeleeuwse werven plaatsvond. Reden genoeg om Midzomergracht in de jaren daarna een landelijke opzet te geven. Utrecht zette zich daarmee stevig op de Nederlandse ‘regenboogkaart’.
Festival
Vanaf 1999 werd Midzomergracht een cultureel festival dat een week duurde. Dat jaar startte het festival met een Mega Pann-feest en een internationaal volleybaltoernooi. Het werd afgesloten met een klassiek openluchtconcert en het traditionele Midzomergracht Spektakel. Tussendoor waren er een literaire avond, een filmfestijn, een MasterClass en een congres, een open podium, een historische roze stadswandeling en verscheidene sportwedstrijden. In de jaren die volgden, werd het programma van het festival steeds verder uitgebreid.
Tolerantieprijs
Op 5 mei 2002 ontving Stichting De Overkant, de vrijwilligersorganisatie achter het Midzomergracht festival, de Tolerantieprijs van de stad Utrecht – een erkenning voor het vergroten van tolerantie tegenover homoseksuele mannen en vrouwen. De Tolerantieprijs werd uitgereikt door de toenmalige burgemeester van Utrecht, mevrouw mr. A.H. Brouwer-Korf.
In 2005 stelde Stichting De Overkant een visiedocument op: ‘Diversiteit als drijfveer’. Een hoogtepunt van de week, het gratis toegankelijke spektakelfeest in de open lucht, vond plaats rondom een brug over de Oudegracht. In 2008 is een uitstapje gemaakt naar het ook sfeervolle plein bij de Jacobikerk, maar daarna werd de traditie van samen feesten op de gracht weer in ere hersteld.
Celebrate who you are
Het Midzomergracht festival was vanaf 2013 geen ‘homocultureel festival’ meer. Utrecht en de wijde omgeving waren kleurrijker en diverser dan wat je op basis van de term ‘homo’ zou kunnen denken. Het festival vierde daarom met motto’s, zoals All generations celebrate diversity together en #celebrate who you are.
Walk of love
In 2016 sloegen het jubilerende Midzomergracht festival en COC Midden-Nederland de handen ineen voor een eerste Utrechtse Walk of Love. Samen vierden we niet alleen de 20e editie van het festival, maar ook de seksuele diversiteit en genderdiversiteit, door met de grootste regenboogvlag van Nederland door de stad te lopen.
UQCF
Het Midzomergracht Festival kondigde in juli 2023 haar opheffing aan. Het gloednieuwe Utrecht Queer Culture Festival, gestart door Jakko Geluk, Petra Luiken en Simon Timmerman, nam het stokje over dit jaar over, maar nu niet meer rond midzomernacht, maar rond Coming Out Day, 11 oktober.
Henny Bos en Marion Etman
Bronnen
- Bos. H (zd). Een evaluatie van een roze lente in Utrecht.
- Gemeente Utrecht. De Utrechtse Regenboogagenda. Een actieplan om de zichtbaarheid, veiligheid en acceptatie te vergroten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders in Utrecht van 2015 tot 2018.
- Stadskrant Utrecht (1996, 17 januari). Homobeleid krijgt nieuwe impuls. Roze golf door Utrecht. p. 3.
- Stadskrant Utrecht (1997, 7 mei). Een roze lente, een roze geluid. p. 6.
- Stadsblad. (1997, 4 juni). Deze week in de Roze Lente.
- Stichting De Overkant. (1997, 7 februari). Statuten.
- Stichting De Overkant. (2016, 11 oktober). Beleidsplan 2016 – 2019 Midzomergracht Festival/Stichting De Overkant.
- Utrechts Nieuwsblad. (1997, 19 juni) Utrecht krijgt voor één dag weer ‘krul’.
- Utrechts Nieuwsblad. Voorthuijsen, A. van (zd). Meezinger over homo’s op Dom en draaiorgel.
- Utrechts Nieuwsblad. Voorthuijsen, A. van (1997, 20 juni). Roze Routes tonen ander Utrecht.
- Utrechts Nieuwsblad. Voorthuijsen, A. van. (1997, 23 juni). Utrecht wil organisatie van homo-demonstratie in 1998. p. 9.
Externe links
- Website COC Midden-Nederland. Over ons https://cocmiddennederland.nl/leer-coc-midden-nederland-kennen
- Website Nederlands Netwerk Intersekse. Over ons. http://nnid.nl/over-ons
- Website Onze Taal. Jansen, F. (2016, januari) Holebi, lhbt, lhbtqia? https://onzetaal.nl/uploads/editor/1601_Jansen.pdf.
- Website Stichting De Overkant. https://www.midzomergracht.nl/.
- Website Utrecht Queer Culture Festival https://uqcf.nl/