Oversteekplaats, verkeerslichten en fietspad

Utrecht was enige malen voorloper met permanente zichtbaarheidssymbolen voor diversiteit in de openbare ruimte. De voetgangersoversteekplaats in regenboogkleuren in de binnenstad haalde de wereldpers net als het langste regenboogfietspad op het Science Park.

Zichtbaarheid is belangrijk voor de LHBTIQA+-gemeenschap. Zij vindt het daarom ook belangrijk dat er permanente symbolen in de openbare ruimte aanwezig zijn die diversiteit vieren. Vele Nederlandse gemeenten plaatsten in de afgelopen jaren dergelijke symbolen zoals voetgangersoversteekplaatsen, fietspaden of bankjes. In de vorige eeuw was het symbool meestal de roze driehoek, verwijzend naar de vervolging in de Tweede Wereldoorlog, zoals het Amsterdamse homomonument. In deze eeuw zijn ze bijna allemaal geïnspireerd op de regenboogvlag met zes kleuren en de latere Pride vlag met elf kleuren. Utrecht liep hierbij vaak voorop.

Oversteekplaats Lange Viestraat

Op Roze Zaterdag, 21 juni 2013, werd het regenboogpad op de Lange Viestraat in Utrecht onthuld, een initiatief van GroenLinks-raadslid Pepijn Zwanenberg. Het was de tweede permanente voetgangersoversteekplaats in regenboogkleuren in de wereld (na Los Angeles in de Verenigde Staten). ‘Het regenboogpad is een vrolijk en krachtig symbool voor de gelijkheid en vrijheid van LHBTI+ mensen en viert diversiteit met zijn veelkleurigheid’, volgens Zwanenberg. Het Centraal Museum nam dit pad op in zijn collectie in 2018.

Tien jaar later, in oktober 2023, had Utrecht een Nederlandse primeur, ook een initiatief van Zwanenberg. Voetgangers steken de Lange Viestraat nu over op de nieuwste inclusieve regenboogvlag, ontworpen door Valentino Vecchietti. Deze vlag telt dertien in plaats van zes kleuren en viert alle vormen van diversiteit waaronder ook kleur, intersekse en transgender. Buiten Nederland ging onder andere opnieuw Los Angeles Utrecht voor in dit initiatief.

Verkeerslichten Daalsesingel

In maart 2016, drie jaar na opening van de oversteekplaats, onthulde wethouder Kees Geldof regenboogverkeerslichten. Twee figuurtjes van hetzelfde geslacht begeleiden voetgangers bij de oversteekplaats op het kruispunt Knipstraat-Daalsesingel, ook een initiatief van Zwanenberg. Utrecht was de eerste Nederlandse stad met deze figuurtjes in de lichten. Ze nam het ontwerp over van het Oostenrijkse Wenen dat de wereldprimeur had tijdens het Eurovisiesongfestival in 2015. Dat was naar Wenen gekomen omdat het jaar daarvoor drag queen Conchita Wurst (Tom Neuwirth) met ‘Rise like a Phoenix’ het festival won.

Fietspad Science Park

In 2020 was de wereld ondergedompeld in de coronapandemie. Dit had ook veel impact op het leven van de LHBTIQA+-gemeenschap. Er waren minder mogelijkheden elkaar te ontmoeten, minder mogelijkheden om je seksuele gerichtheid te onderzoeken en meer psychische problemen. Toch gebeurde er tijdens deze pandemie ook iets in Utrecht waar uiteindelijk wereldwijd aandacht voor kwam.

Elias van Mourik, student aan de Hogeschool Utrecht op het Utrechtse Science Park, nam het initiatief. Hij vond de campus maar een grijze bedoening: “Juist zo’n diverse plek, met mensen uit alle windstreken, creatievelingen, onderzoekers, wetenschappers kortom diversiteit alom, kan wel wat kleur gebruiken.” Geïnspireerd door het regenboogpad op de La Viestraat besloot hij in december 2020 een poging te wagen een uitgestrekt regenboogfietspad te realiseren in het Utrecht Science Park als manier om aandacht te krijgen en vast te houden voor de LHBTIQA+ gemeenschap.

Met hulp van GroenLinks-raadslid Melody Deldjou-Fard kwam hij in contact met de gemeente en legde hij zijn plan voor. Het plan kon rekenen op steun van de regenbooggemeenschap in de stad, de Hogeschool Utrecht, de Universiteit van Utrecht en het Universitair Medisch Centrum. Op 7 juni 2021 begon de aanleg en vier dagen later was het klaar. Dit pad kent alle kleuren van de nieuwste inclusieve regenboogvlag. Het werd wereldwijd opgemerkt en met haar 570 meter lengte heeft Utrecht een wereldrecord te pakken.

Op 29 augustus 2021 won initiatiefnemer Elias van Mourik de Annie Brouwer-Korf prijs vanwege zijn bijzondere bijdrage aan de emancipatie en acceptatie van LHBTIQA+.

Evert van der Veen m.m.v. Elias van Mourik en Pepijn Zwanenberg