1929-2008

Transgender activiste en kunstenares

Dirkje Kuik (1929-2008) is de bekenste Utrechtse transgender. Zij was kunstenares. Als activist heeft zij de basis gelegd voor de wijziging van het geslacht in het paspoort. 

Kunstenares Dirkje Kuik werd in 1929 geboren als William Diederich Kuik. Dirkje was een van de eerste publieke transgenders in Nederland. Als jong kind droeg zij al jurkjes, waar helaas de spot mee werd gedreven door haar klasgenoten. Na periodes van pesten en vechten besloot zij toch maar een broek te dragen en ging zij lange tijd als man door het leven.

Kunstenares

Dirkje studeerde beeldende kunst aan de Rijksacademie te Amsterdam, werkte als kunstrecensent bij het Parool en tekende voor Vrij Nederland. Samen met Joop Moesman en Henc van Maarseveen richtte Dirkje het grafisch gezelschap de Luis op. Dirkje is met name bekend om haar grafisch werk en illustraties, in haar werk voeren stadsgezichten, figuurvoorstellingen en portretten de boventoon. Daarnaast was Dirkje actief als schrijfster en dichteres.

‘Ik heb nooit besloten vrouw te worden. Dat had ik vanaf het begin moeten zijn’

Transgender

Dirkje, toentertijd nog William, trouwde in 1958 met Marieke van Vuren, die haar de vrijheid gaf om thuis vrouwenkleding te dragen. Halverwege de jaren zestig gingen Dirkje en Marieke uit elkaar. In 1979 veranderde Dirkje van voornaam en geslacht. Voor haar operatie reisde ze naar Londen. Over haar geslachtsverandering schreef zij uitgebreid, meest bekend is haar ‘Huishoudboekje met rozijnen’ waarin ze het heeft over een arts die haar een “neovagina” schonk gemaakt van “penile resten”. Dirkje beschreef zichzelf liever niet als transseksueel maar als genderdiasporapatiënt’.

Activiste

Na haar operatie was het leven niet makkelijk voor Dirkje. Vrienden keerden haar de rug toe en mensen wilden alleen kunst kopen van de kunstenaar William D. Kuik, niet van Dirkje. Na haar operatie was Dirkje ook voltijd activiste en spande een proces aan tegen de Nederlandse Staat. Ze vond dat mensen hun eigen naam en geslacht zouden moeten kunnen kiezen. De Hoge Raad gaf haar gelijk. Kort daarna werd het mogelijk voor transgender personen hun geslacht ook voor de wet aan te passen.

Nalatenschap

In 2008 werd in het voormalig woonhuis van Dirkje aan de Oudekamp 1 te Utrecht een museum ter ere van haar werk ingericht, dat zo’n vier jaar heeft bestaan. Jos te Water Mulder beheert vanuit de stichting “Dirkje Kuik” haar artistieke nalatenschap.

Simone Versteeg