Tentoonstelling Queer Utrecht Stories

Queer Utrecht Stories

In oktober 2024 presenteerden we onze tentoonstelling over de Utrechtse queer geschiedenis in het stadhuis van Utrecht.

Utrechtenaar
De geschiedenis van homoseksuele mannen is zo sterk verweven met de stad Utrecht dat zij eeuwenlang de bijnaam “Utrechtenaren” kregen. Toch is de queer historie van Utrecht bij velen onbekend. Hoe leefden mensen die niet binnen de heersende normen voor seksualiteit en gender pasten? Hoe vochten zij tegen wettelijke en maatschappelijke discriminatie? De tentoonstelling Queer Utrecht Stories nam bezoekers mee op een reis door vier eeuwen Utrechtse queer geschiedenis.

Vier eeuwen geschiedenis
Elke tijd heeft zijn eigen normen en ideeën over gender en seksualiteit. Er zijn altijd mensen geweest die buiten die kaders vielen. In de 17e eeuw vervolgden rechtbanken heksen, en in de 18e eeuw waren sodomieten het doelwit. Tijdens de sodomietenprocessen werd “Utrechtenaar” niet alleen een term voor een inwoner van de stad, maar ook een scheldwoord voor homoseksuele mannen. Hoewel homoseksualiteit in de 19e eeuw uit het strafrecht werd geschrapt, gingen de maatschappelijke vervolgingen onverminderd door.

De 20e eeuw
In de vorige eeuw werd homoseksualiteit opnieuw strafbaar gesteld, wat leidde tot verzet. In de tweede helft van de 20e eeuw ontstonden de eerste zelforganisaties die zich actief inzetten voor de acceptatie van homoseksualiteit. Vooral in de laatste drie decennia van de eeuw voerden zij openlijk strijd tegen discriminatie.

De 21e eeuw
In deze eeuw vieren we diversiteit binnen de LHBTIQ+-gemeenschap, maar helaas neemt het draagvlak daarvoor de laatste jaren weer af. Toch ontstond er tijdens de coronapandemie een hoopvol initiatief: Thirty030, stadsambassadeurs van Utrecht (jonge Utrechters die verbinding zoeken en bijdragen aan de stad), lanceerden een campagne om van “Utrechtenaar” opnieuw een geuzennaam te maken. Hun leus:

“Flikker op met dat onderscheid, want we zijn toch allemaal Utrechtenaren.”

Fragmenten en portretten

De tentoonstelling belichtte uiteenlopende fragmenten uit de Utrechtse queer geschiedenis. Zo waren er verhalen over 18e-eeuwse lolhuizen (gelegenheden waar mannen elkaar ontmoetten) en informatie over 20e-eeuwse queer organisaties, zoals de belangenorganisatie COC, jongerenorganisatie PANN en de feministische boekhandel De Heksenketel.

Deze historische fragmenten werden afgewisseld met inspirerende portretten van bekende en minder bekende ‘Utrechtenaren’. Onder hen:

Petronella Moens: schrijfster en vroege pleitbezorger van vrouwenrechten.
Hubert Schouten: predikant en fel tegenstander van discriminerende wetgeving.
Marie Anne Tellegen: verzetsheld tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Dirkje Kuik: transgender persoon en veelzijdig kunstenares.
Wim Sonneveld: cabaretier, zanger en acteur met nationale en internationale bekendheid.
Jeffrey Wammes: topsporter en openlijk homoseksuele turnkampioen.
Claudia de Breij: cabaretière, schrijfster en presentatrice, een icoon binnen de hedendaagse media.

De mix van historische momenten en persoonlijke verhalen bood bezoekers een veelzijdig perspectief op de rijke en diverse queer geschiedenis van Utrecht.

Expo ‘Queer Utrecht Stories’, Stadhuis Utrecht, oktober 2024

Deel over de 18de tot 21ste eeuw

Expo ‘Utrecht Queer Stories’, Stadhuis Utrecht, oktober 2024

Deel over de 21ste eeuw

Bekijk de complete expo

De tentoonstelling van 20 banieren kun je hieronder zien. Klik op de eerste foto. Met het symbool > loop je door de tentoonstelling. Je ziet eerst een gehele banier en daarna separaat de onderdelen erop.