1985 Queer parties - Queer-U-Stories

ACU opent zich voor queers

Van de jaren zeventig tot en met de jaren negentig speelde kraken een cruciale rol in de huisvesting in Nederland. Een van de bekendste voormalige kraakpanden in Utrecht is de ACU, Voorstraat 71: ooit een bruisende broedplaats voor radicaal-links activisme, en tegenwoordig ook een belangrijk centrum voor queeractivisme en -cultuur. Queers vonden er vanaf 1985 echt hun plek, toen queer disco’s werden geïntroduceerd op initiatief van PATS, een queer-revolutionair fanzine uit Utrecht. In de jaren negentig groeide de ACU vervolgens uit tot een centraal ontmoetingspunt voor queer (radicaal) activisme. Het pand fungeerde regelmatig als start- en eindpunt van demonstraties georganiseerd door de queerbeweging.

Oorspronkelijk betekende het woord “queer” “vreemd” of “eigenaardig” (al sinds de 16e eeuw) en werd het later gebruikt als scheldwoord voor vrouwelijke of homoseksuele mannen (vanaf het einde van de 19e eeuw). Het woord “queer” werd in de jaren 80 heroverd, vooral door de activistische, revolutionaire kant van de gemeenschap. Tegenwoordig is het ook een overkoepelende term voor lhbtqia+.

De kraakbeweging als “een witte mannenbolwerk“

Queers waren nooit massaal vertegenwoordigd binnen de kraakbeweging. Vooral in de bloeiperiode van de jaren tachtig was de links-radicale beweging sterk mannelijk en heteroseksueel van karakter, met seksisme als terugkerend probleem. Marga Sutherland, queer activiste die in de jaren tachtig en negentig actief was in de Utrechtse kraakscene en deelnam aan acties voor homo- en lesbische emancipatie, beschrijft de beweging als “een witte mannenbolwerk”: deels een machobeweging, waar seksisme springlevend bleef ondanks het veelvuldig verkondigde ideaal van gelijkheid. Hierdoor voelden sommige queers zich lange tijd niet thuis in de links-radicale context. Frank Vos, queer activist en medeoprichter van PATS en ActUp Utrecht, herinnert zich bijvoorbeeld dat hij zich tot ver in de jaren tachtig niet op zijn gemak voelde binnen de kraakbeweging.

De links-radicale scene en queers

Terwijl je laveerde tussen queerorganisaties en links-radicale groepen, was het niet altijd makkelijk om je plek te vinden, zoals Kaï Martchenova, een queeractivist die in de jaren 90 bij de ACU werkte en woonde, samenvatte in PATS #14 (1996):

In het COC praten ze serieus over homo-huwelijk. In het ACU ben ik de enige pot. […] ik werk graag in het ACU en het COC maar ik voel mij niet altijd even thuis, op beide plekken niet. De ideale werkplek zou zijn waar een hoog gehalte potten en flikkers werken en komen met progressief/links-radicale ideën.

Volgens Kaï en Frank markeerden de jaren negentig een keerpunt, waarin queers meer geaccepteerd werden, maar zich ook meer op hun gemak voelden in de links-radicale scene.

De ACU in de jaren negentig: een radicale queerruimte worden

Vanaf de jaren negentig organiseert de ACU steeds meer queerevenementen, waardoor de toegang voor queers werd gedemocratiseerd. Volgens Kaï komt dit deels doordat de plek toen minder verbonden was met links-radicaal activisme. Dit decennium wordt voor de queergemeenschap gekenmerkt door de aidsepidemie. Vreugde vinden in het queer-zijn en het vieren ervan met andere queers was destijds belangrijk, ook vanwege deze vreselijke epidemie.

In de jaren negentig wordt de ACU daarmee een populair centrum voor queer (radicaal) activisme, met speciale avonden met informatie, films en feesten. In de Springstof-zine #16 (1981) staat een speciaal stuk over het vijfjarig jubileum van de ACU-kraak. Dit toont de centrale plaats van de ACU in het kraak- en queerleven in Utrecht aan. De ACU stond bekend als een ‘flikkercafé’ (‘homomannencafé’, maar ‘flikker’ verwijst specifiek naar het activistische/linkse type homo), maar organiseerde ook ‘kraakspreekuren’ (informatiebijeenkomsten over kraken met advies over het kraken van een pand, juridisch advies, enz.).

Een concreet voorbeeld van queeractivisme binnen de ACU was de themadag ‘Homo’s en activisme’ in 1994, georganiseerd door het queer-revolutionaire fanzine PATS. Tijdens deze dag organiseerde de ACU informatiebijeenkomsten en debatten door en over queers en activisme, met livemuziek en veganistische maaltijden. Zoals te zien is op de poster in PATS #5, werd er gediscussieerd over aids en activisme, of over het anti-homogeweld van extreemrechts (p. 19).

Een ander belangrijk thema was het debat dat Remember Stonewall organiseerde rond de EuroPride Amsterdam in 1994. De radicale activistische organisatie Remember Stonewall was niet tevreden met de “apolitieke en louter commerciële aanpak van de organisatie [EuroPride] in kwestie” en was van plan “aanwezig te zijn met acties en een eigen alternatief programma geïnspireerd door de gebeurtenissen van 25 jaar geleden in New York tijdens de Stonewall rellen”, zoals te lezen is in PATS #6 (p. 11). Ze verwierpen de liberale herovering van Pride en herinnerden eraan dat de eerste Pride een rel was. Deze themadag illustreert dat de ACU een levendige plek was voor radicaal-links activisme in Utrecht, waar de queers eindelijk hun plek vonden.

De International Queer Liberation Tour (1995)

De queers in de ACU waren internationaal georiënteerder dan de meeste andere Nederlandse homo- en lesbische groepen uit dezelfde periode. Hoewel het COC ook internationaal opereerde, onderscheidde het internationale queeractivisme van de ACU zich doordat het zich op grassroot-niveau afspeelde, in lijn met het anarchistische ideaal van de plek. Dit is ook terug te zien bij de PATS, waar queernieuws van over de hele wereld te vinden was. Met name in 1993 (vanaf #3) introduceerde de PATS het “RG-project”: een “een internationale nieuwsbrief met informatie over de potten en flikker strijd zoals die door alternatieve groepen wordt gevoerd.”

“.

Een goed voorbeeld van deze internationale reikwijdte was de International Queer Liberation Tour (IQTL) uit 1995. Deze werd geïnitieerd door PATS, met een simpel idee: zet een heleboel queers in een bus en reis door Europa, speel queermuziek en ontmoet andere queers. En het lukte! De tour begon met een demonstratie tegen homofobie in Utrecht (uiteraard vertrekkend vanuit de ACU!), waarna ze door België, Duitsland, Tsjechië, Oostenrijk, Zwitserland en terug naar Nederland trokken. De IQLT bracht Europese queers samen door middel van livemuziek en protest.

Het idee was inderdaad niet alleen om samen plezier te hebben, maar ook om “direct actie te ondernemen tegen de situatie van queers in dat specifieke land”, zoals uitgelegd in PATS #8 (p. 22). De tour riep op tot solidariteit tussen queers en combineerde activisme met cultuur. In PATS #11 vertelt een verslag van deze Internationale Queer Liberation Tour alles over de solidariteit tussen queers en de lokale queerscene in elk bezocht land. Opvallend is dat veel van de locaties waar de IQLT plaatsvond, kraakpanden of voormalige kraakpanden waren, wat de culturele verwevenheid van de queer- en kraakscene in heel Europa laat zien.

De ACU deze eeuw: een bruisende plek voor queercultuur en activisme

Tegenwoordig is de tijd dat Kaï “de enige pot” in de ACU was allang voorbij. De plek staat bekend als een queer-links-radicale ruimte, waar regelmatig evenementen worden georganiseerd zoals drag-make-upworkshops, queer Dungeons and Dragons of het Cruise Control queerfeest; er worden ook nog steeds veganistische maaltijden op donderdag geserveerd. Naast andere voormalige kraakpanden zoals Moira of Ekko, is de ACU tot op de dag van vandaag een bruisende plek voor queercultuur en queeractivisme.