Filosoof, schrijver en jurist

 

Maxim Februari, pseudoniem van Maximiliaan (Max) Drenth, is een Nederlandse filosoof, jurist, schrijver en columnist. Toen hij publiekelijk zijn transitie bekendmaakte kreeg hij veel media-aandacht als bekende Nederlander. Zijn kritische houding ten opzichte van identiteitskwesties en zijn weigering om zich te identificeren met de lhbtiqia-gemeenschap maakt hem een opmerkelijke stem in het bestaande queer debat.

 

Februari is 23 februari 1963 in Coevorden geboren, als tweede kind van Groningse ouders.

Zijn moeder was getekend door het feit dat haar vader zich tijdens de Tweede Wereldoorlog had aangesloten bij de Duitse troepen aan het oostfront. Daardoor kwam hij na de oorlog in het gevang terecht en werd zijn gezin stateloos. Deze geschiedenis drukte op de volgende generaties en bracht Februari tot een reflectie over wat goed en kwaad betekenen op persoonlijk en collectief niveau.

In 1964 verhuisde het gezin Drenth naar Utrecht waar Maxims vader werkte als bouwkundig tekenaar bij Gerrit Rietveld en architectuur studeerde in de avonduren. Ze woonden lange tijd in Overvecht, volgens Februari een wijk zonder schoonheid die hem ertoe dwong zijn toevlucht te zoeken in de wereld van kunst, muziek en literatuur. Na de (dalton-)basisschool bezocht hij het Utrechtse Stedelijk Gymnasium (1974-1980).

Maxim Februari woont nu met zijn vriendin in de Betuwe en in Duitsland na vele jaren op de Utrechtse Heuvelrug te hebben gewoond.

 

 

Wetenschapper en auteur

 

Maxim Februari begon in 1980 aan de Utrechtse Universiteit aan de studies filosofie (doctoraal 1985) en kunstgeschiedenis (1986). Een derde studie, Nederlands recht, voltooide hij in 1990.

In 2000 promoveerde hij bij de faculteit Wijsbegeerte van de Katholieke Universiteit Brabant op het proefschrift Een pruik van paardenhaar & Over het lezen van een boek, dat prompt genomineerd werd voor de Gouden Uil, een belangrijke Belgische literatuurprijs. Tot 2002 werkte hij als docent rechtsfilosofie in Nijmegen en vervolgens onder meer als zelfstandig onderzoeker, columnist en overheidsadviseur op het gebied van industriële veiligheid.

In 2005-2006 werd hij lid van de commissie ‘Ontwikkeling van de Nederlandse Canon’. Deze commissie onder leiding van mediëvist Frits van Oostrom moest in opdracht van de Nederlandse regering een canon van de vaderlandse geschiedenis opstellen die richtinggevend zou worden voor het Nederlandse geschiedenisonderwijs.

 

Februari schreef een groot aantal werken in verschillende genres. In het begin van zijn carrière publiceerde hij onder de naam M. Februari, op verzoek van kranten werd dat tot zijn spijt Marjolijn Februari.

Hij schreef verschillende romans. Voor zijn debuut De zonen van het uitzicht uit 1989 ontving hij een jaar later de Multatuliprijs. Ook De literaire kring (2007) werd bekroond. Hij kreeg er de Annie Romein-prijs voor en kwam op de shortlist voor De Gouden Uil en de Libris Literatuurprijs. In 2017 verscheen de roman Klont. Daarnaast publiceerde hij verschillende essays, met als laatste Doe zelf normaal uit 2023.

Voor zijn gehele oeuvre ontving Februari vele prijzen: de Frans Kellendonkprijs (2008), de J.H. Heldringprijs voor columnistiek (2018), de Utrechtse C.C.S. Crone-prijs (2019) en de P.C. Hooftprijs voor essayistiek (2020).

Het advies van de commissie voor de Frans Kellendonkprijs 2008 vat de kern van het werk van Februari samen:

Waar andere schrijvers wel eens genoegen nemen met het verwoorden van hun politieke of morele afgrijzen of zich wijden aan het esthetiseren van hun zwart komische boutades, blijft Februari trouw aan de door zijn (red.) gevoelde morele plicht het verstand te blijven gebruiken. Zijn (red.) werk kan gezien worden als een oproep om te studeren, onderzoek te doen en werkelijk te willen begrijpen hoe de wereld in elkaar steekt.

In de loop der jaren bekleedde Februari bestuursfuncties bij verschillende culturele organisaties en sinds 25 jaar is hij columnist in eerst de Volkskrant (1999-2010) en daarna NRC Handelsblad (2010-2023, herstart juni 2025).

 

 

Transitie-ervaringen

 

Over zijn jeugd zei Februari in een interview:

Al heel jong wist ik dat ik een jongen was. Maar omdat ik uit een familie kom die moeilijk de oorlog is doorgekomen, wilde ik geen aandacht op mezelf vestigen. Ik stond mezelf als twintiger toe lesbisch te worden – dat was een stap in de goede richting. Maar in de decennia bleef erna het knagen. Ik kwam steeds meer in de knel. Als ik deze stap niet had gezet, was ik er waarschijnlijk helemaal mee gestopt.

In 2013 verscheen het non-fictie boek De maakbare man. Notities over transseksualiteit. Toen Februari in 2012 bekendmaakte dat hij voortaan door het leven ging als Maxim Februari en een medische transitie begon, waren de reacties uiteenlopend. Het leidde tot een stroom van commentaren, gastoptredens in talkshows en veel onwelkome vragen. Als reactie op de onwetendheid en de nieuwsgierigheid van het publiek schreef Februari De maakbare man.

Daarin beschrijft hij niet alleen zijn persoonlijke ervaringen, maar legt ook uit wat een transitie inhoudt en welke vragen je vooral níet aan een transpersoon moet vragen. En hij laat de lezer kennismaken met enkele transgender personen uit de wereldgeschiedenis.  Zijn bijdrage aan het bespreekbaar maken van de trans-ervaring, in het bijzonder van vrouw naar man, werd goed ontvangen wat ook geldt voor de vertalingen in het Engels, Turks en Colombiaans Spaans.

 

 

Identiteitskwesties

 

Sinds zijn debuut had Februari een reputatie opgebouwd als een gezaghebbende stem in de literatuur en filosofie. Zijn debuutroman uit 1989 bevatte al een gender non-conforme figuur. In een interview in 2007 zei Februari over het onderwerp gender/sekse tegen Elsbeth Etty:

Het zijn bestaande categorieën en als je over beide soorten eigenschappen beschikt, ben je als mens nooit tot het ene of het andere veroordeeld. Ik heb me vroeger beijverd voor geestelijk hermafroditisme. In mijn eerste roman, gepubliceerd onder de naam M. Februari, komt voortdurend de auteur aan bod die nu weer vrouwelijk, dan weer mannelijk is.

Hoewel hij zijn privéleven beschermde, was het bekend dat hij samenleefde met partner Gerda Meijerink (1939 – 2015). Daarom werden de persoon Februari door sommigen geprezen als een lesbisch rolmodel. In deze periode uitte hij ook zijn ongemak om zich te identificeren met de homogemeenschap en een plek te vinden in de homoscene. Februari verklaarde in de eerste plaats auteur te zijn, boven het etiket homo of hetero. Daarover zegt hij in De maakbare man:

In de jaren daarna dook het woord niettemin altijd weer op als ik vertelde dat mijn romantische liefde uitgaat naar vrouwen. “O, je bent lesbisch!” “Nee, ik ben niet lesbisch, ik ben homoseksueel.” “Wat is het verschil dan?” “Lesbisch zijn is iets voor vrouwen.” Dit begreep natuurlijk niemand, ik begreep het zelf niet eens helemaal, en dat was ook precies de bedoeling. Nog later legde ik me om praktische redenen neer bij het vermaledijde etiket. Lesbisch zijn is me nooit bijzonder goed afgegaan, maar ik was het, tot ik het niet meer was.

Februari beschouwt ‘transseksualiteit’ vooral als een fysieke kwestie. In een column uit 2018 zegt hij:

Transseksualiteit beschouw ik persoonlijk als een fysieke aandoening. Zoals je geboren kunt worden met een hartafwijking of met een defect aan je ledematen, zo kun je ook worden geboren met verkeerde geslachtskenmerken. Als je wilt, kun je dat simpel repareren door alsnog de juiste hormonen toe te voegen. […]. Helemaal als je klaar bent met veranderen, wil je niet langer als patiënt worden gezien: eigenlijk is de transseksualiteit dan over. Tijdens oprispingen van precisie noem ik mezelf daarom geen transman, maar een man met een transitiegeschiedenis of een trans-achtergrond. […] Er zijn overigens ook transmensen die geen medische behandeling wensen, die de kwestie niet als iets lichamelijks beschouwen of die zich blijvend als ‘transgender’ identificeren.

 

 

LHBT-ongemak

 

Februari verzet zich krachtig tegen de beeldvorming waarin bij transpersonen voortdurend naar hun trans-zijn wordt verwezen als bepalende identiteitsfactor. Tegelijkertijd zet hij zich ook in voor de trans-emancipatie waar hij dat nodig vindt. In een interview uit 2016 legde hij uit waarom hij niet steeds als transman wil worden benaderd:

Ik heb te maken met de “paradox van de emancipatie”. Als ik bijvoorbeeld in de krant alleen nog maar over transseksualiteit had gesproken had ik net gedaan alsof in transitie gaan betekent dat je er de rest van je leven aan vast zit. Ik wil eigenlijk laten zien dat er niet zoveel aan de hand is. (…) Het probleem is dat mensen transseksuelen alleen maar zien als er een probleem is, als er iets aan de hand is, als ze niet meer aan het werk komen en het dus geen probleem vinden om interviews te geven. (…) Dus al die mensen die gewoon overal fantastisch hun werk zitten te doen, zie je nooit in het openbaar.

Die emancipatoire tactiek om ‘luchthartig’ om te gaan met het onderwerp transseksualiteit, betekent niet dat Februari zich niet inzet in voor de trans-zaak. Hij steunt de Trans Pride mars, hij heeft zich uitgesproken tegen de gedwongen sterilisatie van mensen die een geslachtsverandering hebben ondergaan en nam deel aan forums en debatten van emancipatieorganisaties. Maar, zo benadrukte hij als gast in het VPRO-tv-programma Zomergasten naar aanleiding van een portret van de Amerikaanse concertpianist Sarah Davis Buechner: laten we ons focussen op de capaciteiten en talenten van transmensen die voorbijgaan aan hun transities. ‘Transseksueel’, zo vatte hij het puntig samen, ‘is geen beroepskeuze.’

In zijn columns en interviews protesteert Februari tegen zijn onvrijwillige inlijving bij de lhbtqia+-gemeenschap, vooral omdat er volgens hem helemaal geen sprake is van een ‘gemeenschap’. Hij maakt daarbij geregeld bezwaar tegen de gewoonte van de media en de politiek om ‘lhbtqia+-personen’ en ‘homo’s’ als synoniemen te gebruiken en transseksualiteit af te schilderen als een soort homoseksualiteit. Ten eerste omdat er ook heteroseksuele transpersonen bestaan, maar vooral om de transervaring op zichzelf staat en niet afhankelijk is van iemands seksualiteit. Volgens Februari zonder je mensen af van de rest van de samenleving door ze zonder hun instemming in een aparte gemeenschap onder te brengen: het maakt ze vatbaar voor stigmatisering en onbegrip. In een column waarmee hij in 2025 terugkeerde als NRC-columnist schrijft hij:

Er is geen lhbtqia+-gemeenschap. Er zijn mensen, die elk afzonderlijk rechten nodig hebben om hun werk te doen, verbintenissen aan te gaan en hun leven te leven. Er is geen magische familie waarin alle leden dezelfde belangen hebben, dezelfde geaardheid, dezelfde interesses en behoeften.

 

Gianna Mula